Uyuz hastalığının (Scabies) bir süredir yaygınlaştığı gözlenmektedir. Bu bilgilendirme yazısında, uyuz hastalığının tanımı ve başlıca belirtileri ele alınmaktadır.
Uyuz Hastalığı Nedir?
Uyuz (Scabies), ciltte meydana gelen kaşıntılı bir deri hastalığıdır. Uyuz hastalığı, “Sarcoptes Scabiei” adlı parazitin (Akar – Uyuz Böceği) cildin altına yuvalanması ve çoğalması sonucunda meydana gelen bir enfeksiyondur. Bu akarlar (parazitler), cildin üst katmanına yerleşerek yumurtalarını bırakır. Derinin hemen altına bırakılan parazit (akar) yumurtaları, 2-3 gün içinde yetişkin akarlara dönüşür. Yetişkin akarlar, cildin yüzeyinde kaşıntıya neden olur. Uyuz, kişiden kişiye temasla bulaşan bir hastalıktır.
Uyuz hastalığı, enfekte bir kişi ile yakın temas yoluyla bulaşır. Bu temas cilt teması, aynı yatağı paylaşma veya aynı giysileri giyme yoluyla da olabilir.
Uyuzun Belirtileri
Uyuz hastalığının belirtileri şunlardır:
- Vücudun farklı bölgelerinde hissedilen ve özellikle geceleri meydana gelen şiddetli kaşıntı.
- Ciltte döküntü, kızarıklık ve kabarcıklar.
- Derinin kaşıntılı olduğu bölgelerde sivilceye benzer şişlikler.
- Uyuzun ilerlemesi durumunda, ciltte kabuklanma veya kabuk oluşumu meydana gelebilir.
- Çocuklarda uyuz bazen yüz bölgesinde belirebilir ve yüzde kabarcıklar veya döküntüler şeklinde belirtiler gösterebilir.
- Dirsek, el bilekleri, parmak araları, koltuk altları, göbek, kalça ve genital bölge gibi cildin katlandığı, kıvrımlı bölgelerde kaşıntı belirtilerinin yoğunlaşması.
- Uyuz böceği (parazit, akar), cilt altına tüneller açarak yol alır. Bu tüneller, ince gri veya sarımsı çizgiler şeklinde görülebilir ve genellikle parazitin hareket ettiği izleri gösterir.
- Enfekte kişi, diğer insanlarla yakın temastan kaçınmalıdır.
Uyuzun tanısı dermatologlar veya yetkin sağlık profesyonelleri tarafından cilt muayenesi ile konur.
Uyuz hastalığı genellikle tedaviden sonra 2-3 hafta içinde iyileşir. Ancak kaşıntının tamamen geçmesi birkaç ay sürebilir. Uyuz hastalığı tedavi edilmezse, kaşıntının şiddetlenmesine ve daha ciddi enfeksiyonlara neden olabilir.
Uyuzun Bulaşma Yolları
Doğrudan Cilt Teması: Uyuz böceği enfekte bir kişinin cildiyle doğrudan temas sonucu bulaşabilir. Uyuzun bulaşması genellikle cinsel temas, yakın ten teması veya sarılma gibi yollarla gerçekleşir.
- Uyuz cinsel temas yoluyla da bulaşabilir. Cinsel temas sırasında uyuz paraziti ciltten cilde geçebilir.
- Uyuz böceği, enfekte kişinin kullandığı kişisel eşyalar aracılığıyla da bulaşabilir. Bu eşyalar arasında giysi, havlu, yatak çarşafları, yorganlar, kıyafetler, oyuncaklar ve hijyen ürünleri gibi eşyalar bulunabilir.
- Enfekte bir kişi; uyuz parazitini yatak, kanepe veya mobilyalara bırakabilir. Diğer kişiler bu enfekte yüzeylere temas ettiğinde parazitler ciltlerine geçebilir.
- Uyuz nadiren kamusal alanlarda (örneğin toplu taşıma araçları, spor salonları, sinemalar vb.) kişiden kişiye bulaşabilir ancak bu durumlar enderdir.
Eğer uyuz şüphesi varsa, bir sağlık profesyoneli tarafından tanı konulmalı ve onun denetiminde tedavi edilmelidir. Enfekte kişinin kullanmış olduğu giysi, yatak çarşafları, havlular ve kişisel eşyalar yüksek sıcaklıkta yıkanmalı ve kurutulmalıdır. Bu, parazitlerin ölmesine yardımcı olur. Böylelikle uyuzun kişisel eşyalardan bulaşma riski büyük ölçüde azalacaktır.
Uyuzun Tedavisi
Uyuzun etkili bir şekilde tedavi edilmesi için aşağıdaki adımlar izlenmelidir:
- Uyuz şüphesi varsa veya belirtilerle karşılaşıldıysa, bir sağlık profesyoneli (dermatolog) tarafından muayene edilmelidir. Uyuz tanısı klinik muayene ile konulur.
- Uyuzun en sık başvurulan tedavisi, ciltteki parazitleri öldüren belirli ilaçların kullanılmasıdır. İlaçlar, cilt üzerine uygulanırlar. Reçete edilir ve genellikle birkaç hafta boyunca kullanılırlar. Kullanım talimatlarına kesinlikle uyulmalıdır.
- Uyuz hastalığı, genellikle reçeteli krem veya losyonlarla tedavi edilir. Bu ilaçlar, uyuz böceği ve bunun yumurtalarını öldürerek hastalığı tedavi eder.
- Uyuz tedavisinde kullanılan krem veya losyonlar, cildin tüm bölgelerine uygulanmalıdır. Tedavi genellikle geceleri yapılır ve ilacın ciltte 8-12 saat kalması gerekir. Tedaviden sonra cilt yıkanmaz.
- Enfekte kişinin tüm giysileri, çarşafları ve havluları yüksek sıcaklıkta yıkanmalı ve kurutulmalıdır. Uyuzun tedavi sürecinde kişinin temas ettiği eşyaların dezenfekte edilmesi ve yakın temas hâlindeki kişilerin de doktora görünmesi önemlidir.
- Krem ve losyon formundaki uyuz ilaçları vücudun tüm bölgelerine uygulanmalıdır çünkü parazitler herhangi bir cilt bölgesine yayılabilir. Baş, boyun, tırnaklar ve cilt kıvrımları da dâhil olmak üzere tüm vücut bölgeleri tedavi edilmelidir.
- Evde uyuz tedavisi için bazı doğal yöntemler de denenebilir. Bu yöntemler arasında sirke, karanfil yağı, okaliptüs yağı ve çay ağacı yağı gibi maddeler yer alır. Ancak bu yöntemlerin etkinliği bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
Tedavi ertesinde, birkaç hafta sonra doktorunuza tekrar görünmek ve tedavinin etkili olup olmadığı konusunda teşhis konulması tavsiye edilir. Sonuca bağlı olarak ek bir tedavi sürecine gerek duyulabilir.
Uyuz tedavisi, düzenli ve disiplinli bir şekilde uygulandığında etkilidir. Ancak tedavi sürecine tam olarak uyulmasına ve kişisel hijyenin önemine dikkat edilmesi gereklidir. Tekrarla belirtelim ki uyuz tedavi edilmezse, enfeksiyonun yayılmasına ve daha ciddi cilt sorunlarına ve başka ciddi komplikasyonlara neden olabilir.
Uyuzun Önlenmesi
Uyuzun önlenmesi için aşağıdaki önlemleri alabilirsiniz:
- Temizlik, uyuzun önlenmesinde temel önem taşır. Günlük olarak düzenli bir şekilde temizlik yapmalısınız. Özellikle ellerinizi yıkamak ve tırnaklarınızı kesmek önemlidir.
- Kişisel eşyalarınızı paylaşmaktan kaçının. Giysi, havlu, yatak çarşafları, yorganlar ve hijyen ürünleri gibi eşyaların paylaşılması uyuzun bulaşma riskini artırabilir.
- Cinsel temas sırasında koruyucu önlemler alınmalıdır. Kondom kullanımı, uyuzun cinsel yolla bulaşma riskini azaltabilir.
- Enfekte kişilerin kullandığı yatak, kanepe ve mobilyaların düzenli olarak temizlenmesi önemlidir. Bu eşyaları paylaşan kişiler, temizliğe özel bir önem göstermelidir.
- Uyuz tanısı konmuş bir kişiyle teması sınırlamak önemlidir. Böylece enfeksiyonun yayılma riski azaltılır.
- Kamusal alanlarda uyuzun bulaşma riski düşük olsa da yine de toplu taşıma araçları, spor salonları, sinemalar gibi halka açık yerlerde hijyen kurallarına dikkat etmek önemlidir.
- Uyuz belirtileri ortaya çıktığında hemen bir sağlık profesyoneli ile iletişime geçmek ve uygun tedaviyi başlatmak önemlidir. Erken tedavi, enfeksiyonun yayılmasını önleyebilir.
Uyuzun bulaşma riskini azaltmak için kişisel hijyen ve temas sınırlamasına dikkat etmek önemlidir. Ayrıca uyuz belirtileri ortaya çıktığında hemen tedaviye başlamak, hastalığın yayılmasını engellemeye yardımcı olur. Eğer uyuz bulaşma riski yüksek bir ortamda çalışıyorsanız veya düzenli olarak temas ediyorsanız, ekstra önlemler alarak kendinizi korumak da faydalı olabilir.
Sık Sorulan Sorular
Uyuz kaşıntısına ne iyi gelir?
Doktor tavsiyesi ve talimatı doğrultusunda kullanılacak belirli krem ve losyonlar, tedavi niteliğine sahip oldukları gibi, kullanıldıklarında kaşıntının şiddetini de azaltabilirler.
Uyuz hayvanlardan bulaşır mı?
Uyuz hastalığı sadece insanlar arasında bulaşıcıdır. Uyuzun hayvandan insana geçmesi söz konusu değildir.
Alerji ile uyuz arasındaki fark nedir?
Alerjiler, vücudun bağışıklık sisteminin yanlışlıkla zararsız maddelere karşı aşırı reaksiyon göstermesi sonucu ortaya çıkar. Buna karşılık uyuz, Sarcoptes Scabiei adlı mikroskobik bir parazitin (Uyuz Böceği) cilt altında yol açtığı bir cilt hastalığıdır.
Uyuz tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir?
Mutlaka doktor tavsiyesiyle ve doktor denetimi altında kullanılması gereken losyon ve kremler en sık kullanılan tıbbi ilaçlardır. Permetrin, İvermektin, Lidan ve sülfürlü losyonlar en çok kullanılan, doğrudan cilde uygulanan losyon ve krem formundaki uyuz ilaçlarıdır.